Opis i profil rasy psa Seter angielski

Seter angielski to elegancki pies myśliwski o łagodnym charakterze, inteligencji i dużej potrzebie ruchu, który doskonale sprawdza się jako wierny towarzysz aktywnej rodziny.

Grupa FCI:
Psy myśliwskie
Rozmiar psa:
Duże
Długość sierści:
Długa, Średnia
Kolor sierści:
Belton, Trójkolorowy
Długość życia:
10-12
Waga psa:
25 - 45 kg, 25- 45 kg

Cechy Seter angielski

Nadaje się na pierwszego psa:
Inteligencja:
Łatwy w wychowaniu:
Przyjazny dla dzieci:
Aktywność:
Poziom gubienia sierści:

Seter angielski – historia i pochodzenie rasy

Skąd pochodzi seter angielski?

Seter angielski to jedna z najstarszych ras psów myśliwskich wywodząca się z Wielkiej Brytanii. Jego początki sięgają XVI wieku, kiedy to w Anglii rozwijała się tradycja polowań na ptactwo. Psy te były selekcjonowane przede wszystkim pod kątem doskonałego węchu, elegancji w ruchu oraz zdolności do wskazywania i wystawiania zwierzyny. Seter angielski przez stulecia pełnił rolę nieodłącznego towarzysza arystokracji, dla której polowania były ważnym elementem życia towarzyskiego.

Jak rozwijała się rasa na przestrzeni lat?

Na początku setery przypominały raczej spaniele – miały krótszą sylwetkę i bardziej masywną budowę. Dopiero dzięki selekcji hodowlanej prowadzonej w XVIII i XIX wieku udało się uzyskać psa o charakterystycznym, wydłużonym tułowiu, eleganckim umaszczeniu i niezwykle wytrzymałym charakterze. Ogromną rolę odegrał tu Edward Laverack – hodowca, którego linie genetyczne uznaje się za fundament współczesnego setera angielskiego. W późniejszym okresie William Llewellin udoskonalił rasę, czyniąc ją jeszcze bardziej wszechstronną w pracy myśliwskiej.

Rola setera angielskiego w polowaniach

Pierwotnie setery angielskie były wykorzystywane do wyszukiwania i wystawiania ptactwa, a ich zadaniem było nieruchome wskazanie zwierzyny, zanim myśliwy rozłoży sieć lub odda strzał. Ich niezwykła cierpliwość i instynkt wystawiania sprawiły, że szybko zyskały ogromne uznanie wśród myśliwych. Z czasem, wraz z rozwojem broni palnej, psy te stały się jeszcze cenniejsze – potrafiły współpracować z człowiekiem na dużych dystansach i w trudnym terenie.

Seter angielski w Polsce i na świecie

Do Polski seter angielski trafił w XIX wieku i początkowo był hodowany głównie w środowisku myśliwych. Z czasem jego elegancja, łagodny charakter i atrakcyjny wygląd sprawiły, że zaczęto postrzegać go również jako psa rodzinnego i towarzyskiego. Obecnie rasa cieszy się umiarkowaną popularnością – częściej spotykana jest w Anglii, Stanach Zjednoczonych czy we Francji, ale także w Polsce zyskuje coraz większą grupę miłośników.

Dlaczego warto znać historię setera angielskiego?

Znajomość historii i pochodzenia rasy pozwala lepiej zrozumieć jej potrzeby. Seter angielski to pies, który od wieków był selekcjonowany pod kątem wytrzymałości, aktywności i współpracy z człowiekiem. Oznacza to, że w dzisiejszych czasach – choć często pełni rolę pupila rodzinnego – wciąż potrzebuje dużej dawki ruchu, stymulacji umysłowej i kontaktu z właścicielem.

Seter angielski – historia i pochodzenie rasy

Seter angielski – wygląd rasy

Ogólna sylwetka i budowa ciała

Seter angielski to pies średniej wielkości o eleganckiej, harmonijnej sylwetce. Jego ciało jest wydłużone, ale proporcjonalne, co zapewnia mu lekkość w ruchu i dużą wytrzymałość. Psy tej rasy są muskularne, a jednocześnie smukłe, dzięki czemu prezentują się niezwykle dostojnie zarówno podczas pracy w polu, jak i w codziennym otoczeniu. Seter angielski uchodzi za jednego z najpiękniejszych psów myśliwskich.

Głowa i wyraz pyska

Głowa setera jest długa i sucha, z wyraźnie zaznaczoną kufą. Oczy mają owalny kształt, najczęściej ciemnobrązowe, a ich wyraz zdradza inteligencję i łagodność. Uszy są średniej długości, osadzone nisko i miękko opadające, porośnięte delikatną falującą sierścią. Całość nadaje psu szlachetny, pełen spokoju i inteligencji wygląd.

Sierść i umaszczenie

Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów wyglądu setera angielskiego jest jego piękna, jedwabista sierść. Jest ona średniej długości, delikatnie falująca, nigdy kędzierzawa. Sierść tworzy tzw. frędzle (pióra) na uszach, nogach, brzuchu i ogonie, co dodaje psu elegancji.
Najbardziej rozpoznawalne umaszczenie to belton, czyli drobne plamki w kolorze czarnym, pomarańczowym, cytrynowym, wątrobianym lub niebieskim na białym tle. Występują również umaszczenia trójkolorowe.

Wzrost i waga

Wysokość w kłębie:

psy: 65–68 cm
suki: 61–65 cm

Waga dorosłego setera angielskiego zwykle mieści się w przedziale 25–30 kg, przy czym psy są nieco cięższe i masywniejsze od suk.

Ogon i jego rola w pracy

Ogon setera angielskiego jest średniej długości, osadzony nisko i noszony w linii grzbietu lub nieco poniżej. Również porośnięty jest frędzlami, które falują podczas ruchu, nadając psu lekkości i wdzięku. Podczas polowania ogon pełni funkcję sygnałową – wskazuje kierunek i emocje psa, co ułatwia współpracę z myśliwym.

Dlaczego wygląd setera angielskiego budzi podziw?

Dzięki smukłej sylwetce, miękkiej sierści i charakterystycznemu umaszczeniu seter angielski wyróżnia się na tle innych psów myśliwskich. Jest elegancki, ale jednocześnie sprawia wrażenie psa pełnego energii i gotowego do działania. Ten unikalny wygląd sprawia, że rasa ta zyskała wielu miłośników nie tylko wśród myśliwych, ale również wśród osób szukających psa rodzinnego o wyjątkowej urodzie.

Seter angielski – charakterystyka rasy

Usposobienie i temperament

Seter angielski to pies o niezwykle łagodnym i towarzyskim charakterze. Uwielbia kontakt z ludźmi, a do swojej rodziny przywiązuje się wyjątkowo mocno. To rasa, która rzadko przejawia agresję – wręcz przeciwnie, cechuje się otwartością i przyjacielskim nastawieniem do obcych. Z tego względu seter angielski nie jest typowym psem stróżującym, ale doskonałym pupilem domowym i kompanem do wspólnych aktywności.

Stosunek do dzieci i innych zwierząt

Dzięki swojej cierpliwości i łagodności seter angielski świetnie odnajduje się w domach z dziećmi. Lubi zabawy, ale nie jest natarczywy – raczej dostosowuje się do tempa i chęci maluchów. Z reguły dobrze dogaduje się także z innymi psami, a nawet kotami, o ile zostanie odpowiednio wcześnie przyzwyczajony do ich obecności.

Inteligencja i potrzeba aktywności

Setery angielskie należą do psów inteligentnych, które szybko uczą się nowych komend. Jednocześnie bywają uparte i niezależne, co sprawia, że wymagają cierpliwego podejścia w szkoleniu. Kluczowym elementem życia setera jest ruch – rasa ta została stworzona do pracy w terenie, dlatego potrzebuje dużej dawki codziennej aktywności. Brak odpowiedniej ilości spacerów i zabaw może prowadzić do frustracji oraz problemów behawioralnych.

Poziom energii i zachowanie w domu

Choć na zewnątrz seter angielski to wulkan energii, w domu potrafi być spokojny i opanowany. Ważne jest jednak, by zapewnić mu możliwość wyładowania nadmiaru energii podczas aktywności fizycznej. Po intensywnym spacerze czy treningu potrafi zamienić się w czułego domowego przyjaciela, który chętnie odpoczywa obok swojego opiekuna.

Wrażliwość i emocjonalność

Seter angielski to pies niezwykle wrażliwy, reagujący na ton głosu i emocje swojego właściciela. Nie znosi surowych metod wychowawczych – krzyk czy karcenie mogą sprawić, że stanie się lękliwy lub wycofany. Zdecydowanie lepiej reaguje na pozytywne wzmocnienia, pochwały i nagrody.

Dla kogo jest seter angielski?

To idealny pies dla osób aktywnych, które lubią spędzać czas na świeżym powietrzu. Sprawdzi się zarówno w roli psa rodzinnego, jak i towarzysza myśliwego czy sportowca. Nie jest natomiast odpowiedni dla osób, które szukają spokojnego psa o niskiej potrzebie ruchu – brak aktywności może prowadzić do kłopotliwych zachowań.

Seter angielski – pielęgnacja rasy

Jak dbać o sierść setera angielskiego?

Najbardziej charakterystycznym elementem wyglądu tej rasy jest piękna, jedwabista sierść z frędzlami. Wymaga ona jednak regularnej pielęgnacji. Seter angielski powinien być szczotkowany co najmniej 2–3 razy w tygodniu, a w okresie linienia nawet codziennie. Regularne czesanie zapobiega kołtunom, usuwa martwy włos i pozwala utrzymać sierść w dobrej kondycji. Warto używać szczotek z naturalnym włosiem lub specjalnych grzebieni do długiej sierści.

Kąpiele i pielęgnacja skóry

Kąpiele nie są wymagane często – wystarczy raz na kilka miesięcy lub wtedy, gdy pies szczególnie się pobrudzi. Do pielęgnacji najlepiej stosować delikatne szampony przeznaczone dla psów z długą sierścią, które nie naruszają naturalnej warstwy ochronnej skóry. Po kąpieli sierść należy dokładnie wysuszyć i rozczesać.

Uszy, oczy i zęby

Ze względu na swoje opadające uszy, setery angielskie są bardziej narażone na infekcje ucha. Konieczne jest regularne sprawdzanie i czyszczenie małżowin specjalnymi preparatami. Oczy również wymagają kontroli – szczególnie u starszych psów mogą pojawić się podrażnienia lub wydzielina. Zęby warto myć regularnie lub podawać psu gryzaki dentystyczne, aby zapobiec osadzaniu się kamienia nazębnego.

Pazury i łapy

Pazury należy przycinać co kilka tygodni, zwłaszcza jeśli pies nie ściera ich naturalnie podczas spacerów po twardym podłożu. Łapy po spacerach w trudnym terenie dobrze jest przemywać i sprawdzać, czy nie ma w nich skaleczeń ani ciał obcych, np. kolców.

Profesjonalna pielęgnacja u groomera

Choć codzienna pielęgnacja w domu jest wystarczająca, wielu właścicieli decyduje się także na wizyty u groomera. Profesjonalne strzyżenie i podcinanie frędzli na łapach, brzuchu i ogonie pozwala utrzymać psa w idealnym stanie i zapobiega plątaniu się sierści.

Pielęgnacja a zdrowie i komfort psa

Regularna pielęgnacja to nie tylko estetyka – to także kwestia zdrowia i komfortu. Dzięki niej można szybko wykryć ewentualne zmiany skórne, pasożyty czy podrażnienia. Seter angielski przyzwyczajony od szczeniaka do zabiegów pielęgnacyjnych traktuje je jako naturalny element codzienności, co ułatwia dbanie o jego wygląd i zdrowie.

Seter angielski – wychowanie rasy

Jakie podejście sprawdza się najlepiej?

Seter angielski to pies wrażliwy, inteligentny, ale też nieco uparty. W jego wychowaniu najważniejsze są cierpliwość, konsekwencja i pozytywne wzmocnienia. Krzyk czy karanie mogą wywołać efekt odwrotny do zamierzonego, dlatego najlepszym rozwiązaniem są nagrody w postaci smakołyków, pochwał i zabawy.

Socjalizacja od najmłodszych lat

Wychowanie setera angielskiego warto rozpocząć od wczesnej socjalizacji. Już jako szczeniak powinien poznawać różne osoby, dzieci, psy i inne zwierzęta, a także oswajać się z dźwiękami i sytuacjami dnia codziennego. Dobrze przeprowadzona socjalizacja sprawia, że dorosły pies jest zrównoważony i pewny siebie.

Nauka podstawowych zasad w domu

Seter angielski szybko uczy się zasad panujących w domu, ale wymaga konsekwentnego podejścia. Trzeba od początku ustalić, co wolno, a czego nie – np. czy pies może spać na kanapie, czy też ma swoje legowisko. Niezmienność zasad pozwoli uniknąć problemów w późniejszym życiu.

Potrzeba aktywności w wychowaniu

Ponieważ jest to rasa o wysokim poziomie energii, wychowanie musi iść w parze z zapewnieniem odpowiedniej ilości ruchu. Seter angielski niewybiegany może być nadpobudliwy i skłonny do psot. Regularne spacery, bieganie, a nawet udział w psich sportach pomagają utrzymać go w dobrej kondycji i równowadze psychicznej.

Radzenie sobie z uporem rasy

Setery angielskie mają silny instynkt łowiecki i bywają niezależne, dlatego niekiedy próbują postawić na swoim. W takich sytuacjach kluczowe jest zachowanie spokoju i powtarzalność działań – właściciel musi być konsekwentnym przewodnikiem.

Wychowanie a relacja z rodziną

Właściwie wychowany seter angielski to pies niezwykle oddany rodzinie. Lubi być blisko ludzi i źle znosi samotność, dlatego nie powinien być pozostawiany na długie godziny bez kontaktu. Wychowanie oparte na więzi i zaufaniu sprawia, że pies staje się nie tylko posłuszny, ale i szczęśliwy.

Seter angielski – szkolenie rasy

Dlaczego szkolenie jest tak ważne?

Seter angielski to pies inteligentny, pełen energii i z silnym instynktem łowieckim. Aby wykorzystać jego potencjał i uniknąć problemów behawioralnych, szkolenie należy rozpocząć jak najwcześniej. Dobrze wychowany seter staje się nie tylko wspaniałym towarzyszem rodziny, ale także partnerem do sportów czy pracy w terenie.

Podstawowe komendy i nauka posłuszeństwa

Już od pierwszych miesięcy życia pies powinien poznawać podstawowe komendy, takie jak: „siad”, „zostań”, „chodź”, czy „do mnie”. To fundament posłuszeństwa, który ułatwia dalsze szkolenie i codzienne życie z psem. Należy pamiętać, że seter angielski bywa uparty – powtarzalność i cierpliwość są kluczem do sukcesu.

Szkolenie w oparciu o pozytywne metody

Setery najlepiej reagują na metody oparte na pozytywnym wzmocnieniu: smakołyki, pochwały i zabawy. Surowe kary lub podnoszenie głosu mogą sprawić, że pies stanie się lękliwy i niechętny do współpracy. Budowanie relacji opartej na zaufaniu daje dużo lepsze efekty.

Aktywności wspierające szkolenie

Ponieważ rasa ta wymaga dużej dawki ruchu, warto wpleść szkolenie w codzienną aktywność. Nauka aportowania, praca węchowa czy trening na świeżym powietrzu pozwalają łączyć ruch fizyczny ze stymulacją umysłową. Seter angielski świetnie sprawdza się w psich sportach, takich jak agility czy obedience.

Trening przywołania – klucz do bezpieczeństwa

Ze względu na silny instynkt łowiecki, jednym z najważniejszych elementów szkolenia jest nauka niezawodnego przywołania. Bez tego pies może łatwo pognać za zwierzyną i zniknąć z pola widzenia. Regularne ćwiczenia, stopniowe wydłużanie dystansu i nagradzanie powrotów pozwalają zbudować skuteczną kontrolę.

Szkolenie specjalistyczne

Setery angielskie często wykorzystuje się także w szkoleniach myśliwskich. Dzięki doskonałemu węchowi i naturalnej skłonności do wystawiania ptactwa są cenione jako psy pracujące. W tej roli wymagają jednak systematycznego treningu pod okiem doświadczonego przewodnika.

Seter angielski – żywienie rasy

Jakie są potrzeby żywieniowe setera angielskiego?

Seter angielski to pies aktywny, o dużym zapotrzebowaniu energetycznym. Jego dieta powinna dostarczać odpowiedniej ilości białka dla mięśni, tłuszczu dla energii i witamin wspierających zdrowie kości, stawów oraz skóry i sierści. Prawidłowe żywienie wpływa nie tylko na kondycję fizyczną, ale też na zachowanie psa – dobrze odżywiony seter jest spokojniejszy i bardziej skoncentrowany.

Karma sucha czy mokra?

Wybór sposobu karmienia zależy od preferencji właściciela i psa.

Karma sucha wysokiej jakości zapewnia wygodę podawania i odpowiednią ilość składników odżywczych.
Karma mokra bywa bardziej aromatyczna, dlatego świetnie sprawdza się u psów wybrednych.

Jak często karmić setera angielskiego?

Dorosłego psa najlepiej karmić 2 razy dziennie, rano i wieczorem. Szczenięta do 6. miesiąca życia powinny dostawać 3–4 mniejsze posiłki dziennie, co pozwala uniknąć przeciążenia układu pokarmowego.

Składniki, na które warto zwrócić uwagę

Przy wyborze karmy należy sprawdzić skład – mięso powinno być głównym źródłem białka. Ważne są także suplementy:

kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 (dla zdrowej skóry i sierści – np. olej z łososia),
glukozamina i chondroityna (suplement na stawy),
witaminy z grupy B (dla układu nerwowego – np. suplement 8w1),
probiotyki i błonnik (dla prawidłowego trawienia)
suplementy na żołądek

Czego unikać w diecie?

Należy unikać karm zawierających dużą ilość zbóż niskiej jakości, sztucznych barwników, konserwantów i wypełniaczy. Produkty takie mogą powodować alergie, problemy żołądkowe i obniżać odporność psa.

Dostosowanie diety do wieku i aktywności

Szczenięta potrzebują karmy bogatej w białko i wapń, aby wspierać rozwój kości i mięśni.
Dorosłe psy wymagają zbilansowanej diety z odpowiednią ilością kalorii, dostosowaną do poziomu aktywności.
Seniorzy powinni otrzymywać karmę lekkostrawną, z mniejszą ilością tłuszczu i dodatkami wspierającymi stawy.

Zdrowe nawyki żywieniowe

Ważne, aby pies miał zawsze dostęp do świeżej wody. Po posiłku należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego, ponieważ rasa ta – jak wiele psów dużych – ma skłonność do skrętu żołądka. Regularne godziny karmienia pomagają utrzymać psa w dobrej formie i uniknąć problemów trawiennych.

Seter angielski – zdrowie rasy

Jak długo żyje seter angielski?

Średnia długość życia setera angielskiego wynosi 10–12 lat, choć przy dobrej opiece, prawidłowym żywieniu i regularnych wizytach u weterynarza wiele psów dożywa nawet 14 lat.

Najczęstsze problemy zdrowotne

Jak wiele ras dużych i aktywnych, setery angielskie mogą być narażone na określone schorzenia:

dysplazja stawu biodrowego i łokciowego – choroba dziedziczna prowadząca do bólu i problemów z poruszaniem się,
choroby oczu – postępujący zanik siatkówki (PRA), zaćma, entropium,
skręt żołądka – poważna i groźna przypadłość, wymagająca natychmiastowej interwencji,
choroby skóry i alergie – mogą objawiać się świądem, zaczerwienieniem lub łysieniem,
niedoczynność tarczycy – zaburzenie hormonalne, które wpływa na metabolizm i kondycję sierści.

Jak zapobiegać chorobom?

Najważniejsze jest kupowanie psa od sprawdzonego hodowcy, który wykonuje badania rodziców pod kątem chorób dziedzicznych. Regularne wizyty kontrolne u weterynarza, badania krwi, szczepienia i odrobaczanie pozwalają wykryć problemy na wczesnym etapie.

Znaczenie ruchu i odpowiedniej diety

Ponieważ seter angielski to pies aktywny, ruch jest nie tylko formą zabawy, ale również sposobem na utrzymanie zdrowych stawów i dobrej kondycji. Odpowiednia dieta bogata w składniki wspierające układ ruchu (glukozamina, chondroityna, kwasy omega-3) zmniejsza ryzyko problemów ze stawami i wspiera odporność.

Pielęgnacja zdrowia na co dzień

Opiekun powinien zwracać uwagę na stan uszu, oczu i sierści psa. Infekcje uszu mogą pojawiać się częściej ze względu na ich opadającą budowę. Regularne czyszczenie i kontrola to prosta profilaktyka. Warto też obserwować wagę psa – seter angielski ma tendencję do przybierania na wadze, jeśli nie otrzymuje wystarczającej ilości ruchu.

Kiedy udać się do weterynarza?

Każde nietypowe zachowanie – apatia, brak apetytu, problemy z poruszaniem się czy częste drapanie – powinno być sygnałem do szybkiej konsultacji. Wczesna diagnoza to większe szanse na skuteczne leczenie.

Seter angielski – cena rasy i koszt utrzymania

Ile kosztuje szczeniak setera angielskiego?

Cena setera angielskiego zależy od renomy hodowli, rodowodu i przeznaczenia psa (do domu, do hodowli, czy na wystawy). W Polsce ceny szczeniąt zaczynają się zazwyczaj od 4000 zł, a w przypadku psów z wyjątkowo dobrymi liniami hodowlanymi mogą sięgać nawet 8000–10 000 zł.

Koszty utrzymania na co dzień

Seter angielski to pies średniej wielkości, o dużych potrzebach ruchowych i energetycznych. Koszty jego utrzymania są umiarkowane, ale trzeba wziąć pod uwagę kilka istotnych wydatków:

karma wysokiej jakości – ok. 250–400 zł miesięcznie,
akcesoria i zabawki – ok. 100–200 zł miesięcznie (ze względu na dużą aktywność pies potrzebuje różnych form stymulacji),
pielęgnacja i wizyty u groomera – 150–300 zł co kilka miesięcy,
profilaktyka weterynaryjna (szczepienia, odrobaczanie, badania) – 300–600 zł rocznie,
ubezpieczenie psa lub dodatkowe leczenie – w zależności od potrzeb nawet kilkaset złotych rocznie.

Koszty specjalne

W przypadku chorób genetycznych, takich jak dysplazja czy choroby oczu, koszty leczenia mogą być znaczące. Operacja dysplazji stawu biodrowego czy zaawansowane leczenie okulistyczne mogą wynieść kilka tysięcy złotych. Dlatego wielu właścicieli decyduje się na dodatkowe ubezpieczenie zdrowotne dla psa.

Czy seter angielski to pies dla każdego budżetu?

Choć cena zakupu psa nie jest najniższa, to większym wyzwaniem dla wielu opiekunów okazuje się regularne utrzymanie i zapewnienie mu odpowiednich warunków. Seter angielski potrzebuje wysokiej jakości karmy, aktywności i pielęgnacji, co w skali roku generuje kilka tysięcy złotych wydatków.

Na co warto przygotować się finansowo?

Planując zakup setera, trzeba pamiętać nie tylko o koszcie samego szczeniaka, ale również o:

zakupie legowiska, smyczy, szelek, misek – na start ok. 500–800 zł,
szkoleniu – kurs posłuszeństwa to dodatkowe 600–1500 zł,
możliwych wydatkach awaryjnych na leczenie.

Seter angielski – cena rasy i koszt utrzymania

Seter angielski – podsumowanie

Kluczowe cechy rasy

Seter angielski to elegancki i pełen wdzięku pies myśliwski, który dziś równie dobrze odnajduje się jako pies rodzinny. Łączy w sobie łagodny charakter, inteligencję i ogromną potrzebę aktywności, dlatego najlepiej pasuje do osób lubiących spędzać czas na świeżym powietrzu.

Dlaczego warto wybrać setera angielskiego?

To rasa niezwykle towarzyska i przywiązana do opiekuna. Świetnie dogaduje się z dziećmi i innymi zwierzętami, a jego cierpliwość i łagodność czynią go doskonałym psem rodzinnym. Jednocześnie wymaga konsekwentnego wychowania, dużej dawki ruchu i stymulacji umysłowej, by pozostać zrównoważonym i szczęśliwym.

Podsumowanie dla przyszłych opiekunów

Seter angielski nie jest rasą dla każdego – osoby prowadzące spokojny tryb życia mogą mieć problem z zaspokojeniem jego potrzeb. Jednak dla aktywnych rodzin i miłośników psów o wyjątkowym wyglądzie i charakterze będzie wiernym i oddanym towarzyszem. To pies, który odwdzięcza się miłością, lojalnością i niezwykłą więzią z człowiekiem.