Chow Chow – historia i pochodzenie rasy
Skąd pochodzi rasa Chow Chow?
To jedna z najstarszych ras psów na świecie, której korzenie sięgają nawet 2000 lat wstecz. Uważa się, że rasa ta wywodzi się z terenów północnych Chin oraz Mongolii, gdzie była wykorzystywana do różnorodnych zadań – od polowań, przez pilnowanie stad, aż po ciągnięcie sań. Psy te były szczególnie cenione przez chińskich arystokratów i cesarzy, co widać w wielu dawnych malowidłach i rzeźbach.
Znaczenie Chow Chow w kulturze chińskiej
W historii Chin Chow Chow był symbolem prestiżu, siły i niezależności. W cesarskich pałacach pełnił rolę psa stróżującego, ale także był trzymany jako pies do towarzystwa przez możnych. Co ciekawe, niektóre źródła wspominają, że niektóre linie tej rasy hodowano również z myślą o walorach użytkowych, takich jak futro.
Nazwa „Chow Chow” – skąd się wzięła?
Nazwa rasy nie pochodzi z języka chińskiego, ale z… angielskiego żargonu handlowego. W XIX wieku brytyjscy handlarze używali określenia „chow chow” na oznaczenie egzotycznych towarów z Azji, a jednym z nich okazał się ten nietypowo wyglądający pies. Gdy rasa trafiła na Wyspy Brytyjskie, zachwyciła miłośników psów swoim majestatycznym wyglądem i wyjątkowym charakterem.
Chow Chow w Europie i na świecie
Do Europy rasa trafiła pod koniec XIX wieku i szybko zdobyła popularność w Anglii. Zarejestrowano ją w Kennel Club w 1894 roku, a niedługo później pojawiła się także w USA. Od tamtego czasu Chow Chow stał się rasą znaną i cenioną na całym świecie, choć ze względu na swoje specyficzne cechy – nie należy do ras najłatwiejszych w wychowaniu.
Ciekawostki historyczne o rasie
- Jednym z pierwszych znanych właścicieli Chow Chow był król Edward VII.
- W starożytnych Chinach psy tej rasy miały własnych służących i specjalnie szyte ubrania.
- Chow Chow został przedstawiony w chińskiej sztuce już kilka wieków przed naszą erą.
Chow Chow – wygląd rasy
Charakterystyczna sylwetka i postura
To pies średniej wielkości o bardzo zwartej, kwadratowej sylwetce. Jego ciało jest masywne, silnie umięśnione i proporcjonalne, co nadaje mu wrażenie siły i dumy. Ten pies porusza się z unikalnym, krótkim krokiem, który wynika z jego specyficznej budowy tylnych kończyn – niemalże prostych jak u kota.
Głowa, kufa i uszy – co go wyróżnia?
Jedną z najbardziej rozpoznawalnych cech Chow Chowa jest jego szeroka, płaska głowa z krótką kufą oraz małe, trójkątne uszy osadzone wysoko i lekko skierowane do przodu. Wyraz twarzy często określany jest jako „marsowy” lub „zadumany” – co dodaje mu majestatycznego, a jednocześnie niedostępnego wyglądu.
Niebieski język – znak rozpoznawczy rasy
Jedną z największych ciekawostek i znaków rozpoznawczych tej rasy jest ciemnoniebieski lub fioletowy język – rzadko spotykany w świecie psów. Szczenięta Chow Chow rodzą się z różowym językiem, który ciemnieje w ciągu kilku tygodni życia. Niebieski język to cecha charakterystyczna niemal wyłącznie tej rasy (i Shar Peia).
Ogon i jego ułożenie
Ogon jest gruby, dobrze owłosiony i noszony wysoko nad grzbietem, często zakręcony. To dodaje psu wrażenia elegancji i dostojeństwa – nawet w czasie leniwego spaceru.
Sierść – długość i struktura
Chow Chow występuje w dwóch odmianach:
- długowłosa (bardziej popularna) – z gęstym podszerstkiem i grubym, szorstkim włosem okrywowym, który tworzy charakterystyczną „lwia grzywę” wokół szyi i klatki piersiowej;
- krótkowłosa (tzw. smooth coat) – o równie gęstym, ale znacznie krótszym i przylegającym futrze.
Maść – jakie kolory występują?
Standard rasy FCI dopuszcza tylko maści jednolite, choć mogą mieć nieco jaśniejsze odcienie w okolicach ogona i ud. Najczęściej spotykane kolory to:
- rudy (od jasnego kremu po głęboki mahoniowy),
- czarny,
- niebieski (szaroniebieski),
- cynamonowy (jasny brąz),
- kremowy (jasny beżowy).
Wszystkie kolory powinny być intensywne i równomiernie rozłożone na całym ciele psa.
Chow Chow – charakterystyka rasy
Duma i niezależność – znak firmowy Chow Chowa
Chow Chow to pies o wyjątkowo niezależnym charakterze. Nie jest to typ psa, który będzie stale szukał kontaktu z człowiekiem – wręcz przeciwnie, często zachowuje się jak kot: lubi mieć przestrzeń i decydować o sobie. To pies, który buduje więź na własnych zasadach – głęboko i lojalnie, ale tylko wtedy, gdy zaufa swojemu opiekunowi.
Czy Chow Chow to pies rodzinny?
Tak, ale z pewnym zastrzeżeniem. Chow Chow może być psem rodzinnym, ale najlepiej odnajduje się w spokojnym domu, gdzie nie ma zbyt wielu hałaśliwych bodźców i presji na ciągłą zabawę. Zazwyczaj wiąże się z jedną osobą, a wobec pozostałych członków rodziny zachowuje dystans, choć bez wrogości.
Nastawienie do dzieci i innych zwierząt
- Wobec dzieci: nie ma naturalnej cierpliwości do małych dzieci, szczególnie jeśli są hałaśliwe lub naruszają jego przestrzeń. W domu z dziećmi zaleca się dużą ostrożność i nadzór.
- Wobec innych psów i zwierząt: Rasa ta bywa terytorialna i dominująca, zwłaszcza wobec innych psów tej samej płci. Wczesna socjalizacja jest niezbędna, aby zapobiec problemom behawioralnym.
Inteligencja i emocjonalność
Chow Chow to inteligentna rasa, ale o silnej woli. Oznacza to, że chociaż rozumie polecenia, nie zawsze ma ochotę je wykonać. To pies, który myśli samodzielnie i nie jest typowym „posłusznym uczniem”. Wymaga cierpliwego i konsekwentnego opiekuna.
Instynkt terytorialny i potrzeba bezpieczeństwa
To naturalny stróż – czujny, nieufny wobec obcych i silnie przywiązany do swojego terytorium. Chow Chow rzadko szczeka bez powodu, ale w razie potrzeby potrafi stanowczo zareagować.
Dla kogo ta rasa będzie odpowiednia?
Chow Chow to pies dla osób:
- doświadczonych w opiece nad psami, najlepiej niezależnymi rasami;
- spokojnych, konsekwentnych i szanujących przestrzeń zwierzęcia;
- które nie oczekują bezwarunkowego posłuszeństwa, a raczej partnerskiej relacji.
Chow Chow – pielęgnacja rasy
Jak często trzeba czesać Chow Chowa?
Jedną z najważniejszych kwestii w pielęgnacji tej rasy jest regularne szczotkowanie sierści. Chow Chow, zwłaszcza w odmianie długowłosej, ma gęsty podszerstek i twardy włos okrywowy, który łatwo się plącze i filcuje. Zaleca się:
- czesanie 3–4 razy w tygodniu przy pomocy szczotki z twardym włosiem,
- w okresie linienia (wiosna i jesień) – codzienne czesanie,
- dokładne rozczesywanie okolic pach, uszu, szyi i ogona – tam sierść najczęściej się zbija.
Kąpiele i pielęgnacja skóry
Chow Chow nie wymaga częstych kąpieli, ale gdy już się na nie decydujemy, warto używać szamponów przeznaczonych do ras o gęstej sierści i delikatnej skóry. Kąpiemy psa średnio co 6–8 tygodni, a po kąpieli konieczne jest dokładne wysuszenie podszerstka, by zapobiec rozwojowi grzybów i bakterii.
Pielęgnacja uszu, oczu i zębów
- Uszy: sprawdzaj regularnie, czy nie zalega w nich wosk ani wilgoć – szczególnie u psów z gęstą sierścią wokół głowy.
- Oczy: Chow Chow ma skłonność do łzawienia i podrażnień, dlatego warto stosować krople do oczu dla psa oraz delikatnie przecierać oczy gazikiem nasączonym solą fizjologiczną.
- Zęby: mycie zębów 2–3 razy w tygodniu lub stosowanie przysmaków dentystycznych pomoże zapobiec odkładaniu się kamienia.
Przycinanie pazurów
Jeśli pies nie ściera pazurów naturalnie, należy je przycinać co 3–4 tygodnie. Zbyt długie pazury mogą wpływać na sposób chodzenia i powodować ból.
Pielęgnacja w zależności od pory roku
- Latem: warto zadbać o to, by pies miał dostęp do cienia i chłodnego miejsca. Chow Chow słabo znosi upały ze względu na gęste futro.
- Zimą: sierść dobrze chroni psa przed zimnem, ale warto po spacerach usuwać śnieg z łap i okolic brzucha.
Czy można strzyc Chow Chowa?
Nie zaleca się strzyżenia tej rasy, zwłaszcza skracania podszerstka, który pełni funkcję naturalnej izolacji termicznej. Zbyt krótkie strzyżenie może zaburzyć jego termoregulację i zwiększyć ryzyko chorób skóry.
Chow Chow – wychowanie rasy
Jakie są największe wyzwania wychowawcze?
Wychowanie Chow Chowa to zadanie wymagające cierpliwości, spokoju i zrozumienia jego specyfiki. To rasa niezależna, z silnym charakterem i skłonnością do samodzielnego podejmowania decyzji. W przeciwieństwie do ras nastawionych na ciągłe zadowalanie opiekuna, Chow Chow nie wykonuje poleceń „dla zasady” – musi wiedzieć, że warto.
Budowanie zaufania od pierwszych dni
Kluczowe w wychowaniu jest zbudowanie z psem relacji opartej na zaufaniu, nie dominacji. Chow Chow lepiej reaguje na spokojne, konsekwentne podejście niż na twarde metody wychowawcze. W pierwszych tygodniach po pojawieniu się psa w domu warto:
- ustalić jasne zasady i nie zmieniać ich z dnia na dzień,
- unikać nadmiernego przytłaczania bodźcami i hałasem,
- pozwolić psu obserwować nowe otoczenie i ludzi we własnym tempie.
Socjalizacja – klucz do sukcesu
Chow Chow ma naturalną tendencję do nieufności wobec obcych, dlatego proces socjalizacji należy rozpocząć jak najwcześniej, najlepiej już w wieku kilku tygodni. Warto wprowadzać psa stopniowo w różne sytuacje:
- spacery w różnych miejscach,
- kontakt z innymi psami i ludźmi,
- jazda samochodem, wizyty u weterynarza, hałasy miejskie.
Regularne, pozytywne doświadczenia z otoczeniem pomagają ograniczyć nadmierne lęki i agresję w dorosłym życiu.
Ustalanie granic i rytuałów
Chow Chow potrzebuje jasnych reguł, które są konsekwentnie przestrzegane przez wszystkich domowników. Pies nie powinien być traktowany pobłażliwie jednego dnia, a następnego surowo – to budzi frustrację i niepokój. Pomocne jest wprowadzenie codziennych rytuałów, takich jak:
- stałe godziny spacerów,
- określone miejsce do spania i odpoczynku,
- wyznaczone pory posiłków.
Jakich błędów unikać przy wychowywaniu Chow Chowa?
- Brak konsekwencji – Chow Chow szybko zauważy luki w regułach i zacznie je wykorzystywać.
- Zbyt nachalne podejście – zmuszanie psa do kontaktu lub zabawy może skutkować wycofaniem albo nawet agresją.
- Ignorowanie sygnałów ostrzegawczych – ta rasa jasno komunikuje dyskomfort, a jego zlekceważenie może prowadzić do nieporozumień.
Wychowanie a środowisko domowe
Chow Chow najlepiej czuje się w spokojnym domu bez ciągłych zmian i nadmiernych bodźców. Nie jest to idealny pies do domu pełnego dzieci czy głośnych imprez. Potrzebuje przestrzeni i spokojnej atmosfery – to wtedy pokazuje swoje najlepsze cechy.
Chow Chow – szkolenie rasy
Czy Chow Chow łatwo poddaje się szkoleniu?
Chow Chow to rasa inteligentna, ale nie uległa. Oznacza to, że potrafi nauczyć się komend i zasad, ale często… nie widzi potrzeby ich wykonywania, jeśli nie czuje sensu sytuacji. To pies, który myśli samodzielnie i chętniej reaguje na spokojnego, cierpliwego opiekuna niż na kogoś próbującego go „złamać”.
Kiedy zacząć szkolenie?
Najlepiej rozpocząć już w wieku 8–12 tygodni, kiedy szczenię zaczyna intensywnie poznawać świat. W tym czasie warto uczyć:
- reagowania na imię,
- przychodzenia na zawołanie,
- spokojnego chodzenia na smyczy,
- podstawowych komend jak „siad”, „zostań”, „nie”.
Im wcześniej rozpoczniesz naukę zasad, tym większa szansa, że pies w dorosłości będzie zrównoważony i posłuszny.
Jakie metody szkoleniowe działają najlepiej?
W przypadku tej rasy nie sprawdzą się metody oparte na przymusie czy krzyku. Najlepsze efekty przynosi:
- pozytywne wzmocnienie (nagrody, smakołyki, pochwały),
- krótkie, regularne sesje treningowe (5–10 minut, kilka razy dziennie),
- spokojna konsekwencja bez presji,
- ignorowanie niepożądanych zachowań zamiast ich karania.
Na co zwrócić szczególną uwagę podczas szkolenia?
- Przywołanie – to jedno z trudniejszych poleceń w przypadku Chow Chowa. Wymaga dużej pracy i cierpliwości, dlatego warto je ćwiczyć w bezpiecznych warunkach (np. na długiej lince).
- Socjalizacja z innymi psami – ze względu na terytorialność i dominującą naturę warto od szczeniaka uczyć psa spokojnego zachowania wobec innych czworonogów.
- Zostawanie samemu w domu – Chow Chow nie bywa nadmiernie lękliwy, ale dobrze jest nauczyć go od małego, że zostawanie w samotności to coś naturalnego.
Czy warto korzystać z pomocy trenera?
W przypadku pierwszego psa lub braku doświadczenia z rasami niezależnymi, wsparcie profesjonalnego behawiorysty lub trenera może być bardzo pomocne. Najlepiej wybrać osobę, która stosuje metody pozytywnego szkolenia i ma doświadczenie z rasami o silnym charakterze.
Jakie efekty można osiągnąć?
Z odpowiednim podejściem Chow Chow może:
- poprawnie wykonywać podstawowe komendy,
- nauczyć się chodzić na smyczy bez ciągnięcia,
- spokojnie reagować na gości i inne psy,
- panować nad instynktem terytorialnym.
To pies, który nie zostanie mistrzem agility, ale może stać się zrównoważonym i kulturalnym towarzyszem, jeśli damy mu czas i przestrzeń do nauki.
Chow Chow – żywienie rasy
Jakie są potrzeby żywieniowe Chow Chowa?
Chow Chow to pies, który potrzebuje dobrze zbilansowanej diety, dostosowanej do jego wieku, wagi, poziomu aktywności i ewentualnych problemów zdrowotnych. Ze względu na umiarkowaną aktywność fizyczną oraz skłonność do nadwagi, żywienie powinno być raczej lekkostrawne, ale bogate w składniki wspierające kondycję sierści, stawów i układu odpornościowego.
Karma sucha czy karma mokra?
Wybór rodzaju karmy powinien być dopasowany do potrzeb psa i możliwości opiekuna. Dla Chow Chowa sprawdzą się:
- karma sucha klasy premium – dobra jako baza codziennej diety, szczególnie przy problemach ze zębami,
- karma mokra – lepiej nawadnia, może być smaczniejsza i pomocna u psów wybrednych,
Ważne: nie mieszaj karmy suchej i mokrej w jednym posiłku, jeśli pies ma wrażliwy układ pokarmowy.
Na co zwrócić uwagę przy wyborze karmy?
Szukaj produktów z:
- wysoką zawartością mięsa (min. 50%) jako głównego źródła białka,
- dodatkiem omega-3 i omega-6 dla zdrowej skóry i sierści,
- obecnością glukozaminy i chondroityny – wspierają stawy,
- brakiem zbędnych zbóż, konserwantów i sztucznych barwników.
Unikaj karm z przewagą kukurydzy, soi i produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego.
Czego unikać w diecie Chow Chowa?
- resztek ze stołu (szczególnie tłustych i przyprawionych potraw),
- czekolady, winogron, cebuli, czosnku – są toksyczne dla psów,
- dużych ilości kości gotowanych – mogą prowadzić do zaparć i urazów jelit.
Czy Chow Chow ma tendencje do alergii pokarmowych?
Tak. To rasa podatna na alergie skórne i nietolerancje pokarmowe, dlatego w razie objawów (świąd, biegunki, wymioty, drapanie) warto zastosować karmę dla psów alergików, by przeprowadzić eliminację niektórych składników – najczęściej uczula kurczak, wołowina, pszenica, nabiał.
Jak często karmić Chow Chowa?
- Szczenięta do 6. miesiąca: 3–4 posiłki dziennie,
- Psy dorosłe: 2 posiłki dziennie (rano i wieczorem),
- Seniorzy: nadal 2 posiłki, ale często o niższej kaloryczności.
Stały dostęp do świeżej wody jest obowiązkowy.
Suplementy – czy są potrzebne?
Jeśli pies je wysokiej jakości karmę, suplementacja nie zawsze jest konieczna. Jednak w przypadku:
- problemów skórnych,
- wspomagania stawów,
- wsparcia odporności,
warto sięgnąć po naturalne suplementy – np. olej z łososia, drożdże piwne, glukozaminę, probiotyki.
Chow Chow – zdrowie rasy
Na co najczęściej chorują psy rasy Chow Chow?
Chow Chow to rasa dość odporna, ale ma kilka predyspozycji genetycznych, które warto mieć na uwadze przy wyborze hodowli i codziennej opiece. Do najczęściej występujących problemów zdrowotnych należą:
- dysplazja stawu biodrowego i łokciowego – zaburzenia rozwoju stawów prowadzące do bólu i kulawizn,
- entropium (podwinięcie powieki) – wada anatomiczna, która powoduje drażnienie rogówki i może prowadzić do zapalenia spojówek lub wrzodów,
- alergie skórne – często związane z nietolerancjami pokarmowymi lub czynnikami środowiskowymi,
- problemy z termoregulacją – ze względu na gęste futro i spłaszczoną kufę, psy tej rasy źle znoszą upały,
- niedoczynność tarczycy – może prowadzić do ospałości, przybierania na wadze i problemów skórnych.
Jak dbać o zdrowie Chow Chowa na co dzień?
Profilaktyka to klucz do długiego i komfortowego życia psa. Oto, o czym należy pamiętać:
- regularne wizyty u weterynarza (min. raz w roku),
- kontrola wzroku – entropium może wymagać interwencji chirurgicznej,
- utrzymywanie odpowiedniej wagi – nadwaga pogarsza stan stawów i ogólną kondycję,
- ochrona przed przegrzaniem – unikanie spacerów w pełnym słońcu i zapewnienie chłodnego miejsca w domu,
- monitorowanie skóry i sierści – wczesna reakcja na zmiany skórne może zapobiec przewlekłym problemom dermatologicznym.
Ile żyje Chow Chow?
Średnia długość życia Chow Chowa to około 10–12 lat. Psy dobrze prowadzone, z odpowiednią dietą, ruchem i profilaktyką zdrowotną często dożywają nawet 13–14 lat.
Czy Chow Chow potrzebuje specjalistycznej opieki weterynaryjnej?
W większości przypadków standardowa opieka weterynaryjna jest wystarczająca, o ile pies pochodzi ze sprawdzonej hodowli i nie cierpi na przewlekłe schorzenia. Warto jednak mieć pod ręką kontakt do lekarza okulisty oraz ortopedy, ponieważ problemy z oczami i stawami mogą wymagać interwencji specjalistycznej.
Szczepienia i profilaktyka pasożytnicza
Tak jak w przypadku każdej rasy:
- szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym powinny być regularnie aktualizowane,
- odrobaczanie i zabezpieczenie przeciwko kleszczom i pchłom jest obowiązkowe, zwłaszcza w sezonie wiosenno-letnim.
Chow Chow – cena rasy i koszt utrzymania
Ile kosztuje pies rasy Chow Chow?
Cena Chow Chowa zależy od kilku czynników, takich jak pochodzenie, renoma hodowli, rodowód, umaszczenie czy przeznaczenie psa (towarzysz, wystawowy, hodowlany). Średnie ceny w Polsce kształtują się następująco:
- Pies z legalnej, zarejestrowanej hodowli (ZKwP / FCI): od 6000 do 10 000 zł,
- Szczeniaki po championach z linii wystawowych: nawet 12 000–15 000 zł i więcej.
Ważne: nie kupuj psa z niezarejestrowanej hodowli, nawet jeśli cena wydaje się atrakcyjna. Tzw. „pseudo-hodowle” często nie dbają o zdrowie, socjalizację i warunki bytowe zwierząt.
Co wpływa na cenę Chow Chowa?
- rodowód i osiągnięcia rodziców (np. tytuły wystawowe),
- maść (np. kremowa i niebieska są rzadziej spotykane, więc droższe),
- wiek psa – im starszy szczeniak, tym cena może być niższa,
- dodatkowe badania i dokumentacja zdrowotna.
Miesięczne koszty utrzymania Chow Chowa
Chow Chow to nie tylko zakup – to także odpowiedzialność i stałe wydatki. Przeciętne miesięczne koszty utrzymania wynoszą:
- karma wysokiej jakości – 250–350 zł,
- pielęgnacja (kosmetyki, szczotki, wizyty u groomera) – 50–150 zł,
- weterynarz (szczepienia, profilaktyka, kontrole) – 50–100 zł (średnia),
- akcesoria (zabawki, legowisko, smycze) – 20–50 zł (w przeliczeniu miesięcznym).
Łącznie: 400–700 zł miesięcznie (nie licząc kosztów nagłych, jak choroba czy zabiegi specjalistyczne).
Koszty dodatkowe, o których warto pamiętać
- Groomer (fryzjer dla psów): jeśli nie czeszesz psa samodzielnie, usługi groomera co 1–2 miesiące mogą kosztować od 150 do 250 zł za wizytę.
- Ubezpieczenie zdrowotne dla psa: coraz popularniejsze rozwiązanie, szczególnie przy rasach z potencjalnymi problemami zdrowotnymi.
- Szkolenie / konsultacje behawioralne: jedna sesja może kosztować od 100 do 300 zł.
Czy utrzymanie Chow Chowa jest kosztowne?
W porównaniu do ras o krótkiej sierści lub mniejszym zapotrzebowaniu na pielęgnację, Chow Chow należy do ras średnio wymagających pod względem finansowym. Kluczowe jest jednak, aby nie oszczędzać na jakości karmy i profilaktyce zdrowotnej, ponieważ zaniedbania mogą prowadzić do wysokich kosztów leczenia w przyszłości.
Chow Chow – podsumowanie
Dla kogo jest Chow Chow?
Chow Chow to pies wyjątkowy, ale nie dla każdego. To rasa dla osób ceniących spokój, niezależność i elegancję w zachowaniu psa. Wymaga cierpliwego opiekuna, który rozumie, że pies nie musi być zawsze wpatrzony w człowieka – bo Chow Chow buduje relację po swojemu i we własnym tempie.
Najważniejsze cechy rasy
- Wygląd: majestatyczny, przypominający lwa; gęsta sierść, niebieski język, dumna postura.
- Charakter: niezależny, lojalny wobec jednego opiekuna, czujny i powściągliwy wobec obcych.
- Pielęgnacja: wymagająca – szczególnie sierści i oczu; regularne czesanie to podstawa.
- Szkolenie: możliwe, ale wymaga konsekwencji i zrozumienia psiej niezależności.
- Zdrowie: rasa odporna, ale z predyspozycjami do problemów ortopedycznych i okulistycznych.
- Koszty utrzymania: umiarkowane do wysokich – zależnie od jakości opieki i diety.
Czy warto zdecydować się na Chow Chowa?
Jeśli szukasz psa:
- który nie wymaga ciągłej uwagi,
- jest spokojny, zrównoważony i elegancki,
- a przy tym potrafi być wierny i oddany,
to Chow Chow może być idealnym towarzyszem. Ale jeśli oczekujesz bezwarunkowego posłuszeństwa, zabawowego podejścia do życia i chęci do współpracy „na każde zawołanie” – lepiej rozważyć inną rasę.